مس ریز مغذی فراموش شده

انسان برای حفظ سلامت قلب و کبد، استحکام استخوان و تکامل مغزی خود به مس نیاز دارد. گزارشات سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند که حداقل 20 درصد مردم جهان دچار کمبود مس هستند. مس در ساختمان گلبول‌های قرمز خون نیز به کار رفته است و برای خون‌سازی لازم است. جذب و استفاده بدن از آهن و ساخته شدن بسیاری از آنزیم‌ها در بدن به مس نیاز دارد. این آنزیم‌ها به نوبه خود در تولید انرژی سلولی وتنطیم انتقال امواج عصبی، تشکیل لخته خون و انتقال اکسیژن نقش دارند. مس سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه با عفونت‌ها و همچنین ترمیم بافت‌های آسیب دیده بدن تحریک می‌کند. مس در مهارکردن رادیکال‌های آزاد اکسیژن که قادرند صدمات جدی به سلول‌ها بزنند، کمک می‌کند، بنابراین دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است. مس نیز مانند سایر ریزمغذی‌ها در بدن ساخته نمی‌شود و باید از طریق رژیم غذایی تامین شود.

بهترین منابع غذایی مس شامل غذاهای دریایی، جگر، غلات کامل، مغزها، حبوبات، سیب زمینی، نخود، گوشت قرمز، قارچ، نارگیل، پاپایا و سیب است. چای، برنج و مرغ هم مقدار کمی ‌مس دارند اما چون در مقادیر زیاد مصرف می‌شوند، مقدار قابل توجهی مس به بدن می‌رسانند. میزان مس موجود در محصولات غذایی بستگی به میزان مس خاک دارد و بنابراین در مناطق مختلف میزان مس مواد غذایی متفاوت است. افرادی که از سوءجذب مزمن رنج می‌برند، حتی اگر غذاهای حاوی مس زیاد مصرف کنند قادر به جذب مقدارکافی مس نیستند. این افراد باید زیر نظر پزشک از مکمل استفاده کنند. غذاهای حاوی فیبر نیز جذب مس را کاهش می‌دهند. مصرف زیاد ویتامین C، روی و آهن نیز می‌تواند جذب مس را کاهش داده وموجب کمبود مس بشوند. در صورتی که بدن با کمبود مس مواجه شود، ابتدا از ذخایر کبدی خود استفاده می‌کند و پس از اتمام ذخایر بدن، کمبود مس ایجاد می‌شود که در صورت ادامه می‌تواند حتی به مرگ منجر بشود.

به تازگی توجه سازمان جهانی بهداشت به مس معطوف شده است چون شواهد کمبود حاشیه‌ای مس گزارش شده است. حتی کمبود حاشیه‌ای مس سلامت انسان را به‌خطر می‌اندازد و با عوارضی مانند کاهش مقاومت نسبت به عفونت، مشکلات باروری، ضعف عمومی‌وخستگی واختلال عملکرد مغزی همراه است. مقدارمورد نیاز روزانه مس از 5/1 تا 3 میلی گرم اعلام شده است.زنان باردار وشیرده به مقدار بیشتری مس نیاز دارند.مس در دوران جنینی برای رشد وتکامل جنین لازم است. شیرخواران در سال اول زندگی مس مورد نیاز وسایر ریزمغذی‌ها را از شیر مادر به‌دست می‌آورند. مقدار مس در شیرگاو کمتر است وقابلیت جذب کمتری نیز دارد.

کمبود مس با پیامد‌هایی مثل پوکی استخوان، استئوآرتریت وآرتریت روماتوئید، بیماری‌های قلبی عروقی وسرطان کولون همراه است. در نوزادان و کودکان کمبود مس می‌تواند به کم خونی، ناهنجاری‌های استخوانی، اختلال رشد، ابتلا مکرر به عفونت‌ها ( سرماخوردگی، آنفلوآنزا، پنومونی) همراه باشد. سالمندان و ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی سنگین دارند، افراد گیاهخوار و کسانی که شیر مصرف نمی‌کنند، زنان باردار، نوزادن نارس که با وزن خیلی کم به‌دنیا می‌آیند، شیرخوارانی که با شیر گاو تغذیه می‌شوند (شیر گاو حاوی مقدار کمی ‌مس است که به پروتئین شیر متصل شده است) بیشتر در معرض کمبود مس قرار می‌گیرند.

طبخ غذا‌های ترش که حالت اسیدی دارند در ظروف مسی، موجب وارد شدن مس در غذا می‌شود. استفاده مداوم از این ظروف ممکن است با خطر مسمومیت مس همراه باشد. مسمومیت مس می‌تواند به سیروز کبدی منجر بشود. برای پیشگیری از کمبود مس رعایت نکات زیز لازم است:

- استفاده از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع که شامل انواع گروه‌های غذایی یعنی شیر و لبنیات، نان وغلات، گوشت، حبوبات وتخم مرغ وگروه میو‌ها وسبزی‌ها است.

- تغذیه کودک با شیر مادر به‌ویژه در 6 ماه اول زندگی بهترین راه برای تامین مس مورد نیاز شیرخوار است. اگر کودک با شیر گاو تغذیه می‌شود با شروع تغذیه کمکی باید مقدار کافی مس، روی و کلسیم از رژیم غذایی دریافت کند.